"Nie bierz tego do siebie" - ukryta agresja w pracy i jak z nią walczyć?

"Dla cudzoziemca świetnie mówisz po polsku." "Jak na kobietę, całkiem nieźle radzisz sobie z liczbami." "Jesteś bardzo pracowity, jak na osobę w twoim wieku."

Założę się, że nie raz byłeś/-łaś świadkiem takich stwierdzeń. To przejawy biernej agresji w miejscu pracy - te niby-niewinne komentarze, które potrafią głęboko zranić i zniszczyć relacje w zespole.

Choć pozornie brzmią jak komplementy, w rzeczywistości podkopują pewność siebie pracownika i burzą zaufanie w relacji.

Kierujesz zespołem, działem lub firmą? Właśnie dlatego ten temat powinien cię zainteresować. Naukowcy z prestiżowego MIT Sloan School of Management w swoich badaniach dowiedli, że takie subtelne formy agresji wcale nie muszą prowadzić do zniszczenia relacji w pracy. Kluczem jest umiejętność ich rozpoznawania i właściwego reagowania.

Bierna agresja po polsku - jak wygląda w naszych firmach?

W polskich firmach subtelna, bierna agresja często przybiera specyficzne formy. Z pewnością znasz takie sytuacje:

• "Maciek z IT to powiedział? No cóż, informatycy żyją w swoim świecie..."

• "Asia zawsze spóźnia się na spotkania. Wiesz, kobiety i punktualność..."

• "Pan Janusz ma już 55 lat, nie wymagajmy od niego znajomości nowych technologii."

  
  

Takie komentarze mogą wydawać się nieszkodliwe, ale systematycznie niszczą poczucie przynależności i obniżają motywację pracowników.

W świecie HR i psychologii organizacji takie zjawisko nazywa się mikroagresjami - to subtelne, często nieświadome komunikaty, które przekazują lekceważące lub negatywne nastawienie wobec określonej grupy osób.

Co decyduje o naprawie nadszarpniętych relacji?

Badania w obszarze psychologii organizacji pokazują, że przejawy biernej agresji wcale nie muszą prowadzić do trwałego zniszczenia relacji zawodowych. Kluczem do naprawy jest:

1. Istnienie wcześniejszej pozytywnej relacji między osobami

2. Otwartość obu stron na wysłuchanie swoich uczuć

3. Właściwa reakcja zarówno osoby dotkniętej komentarzem, jak i jego autora

   
   

To dobra wiadomość dla liderów, bo możemy naprawiać relacje zamiast pozwalać, by subtelne formy agresji niszczyły atmosferę w zespole!

Ukryta agresja w pracy - praktyczne wskazówki dla liderów

1. Naucz się rozpoznawać mikroagresje

Pierwszym krokiem jest świadomość. W polskich firmach małe agresje w pracy często przyjmują formę "żartów" albo "dobrych rad". Zwróć uwagę na komentarze zawierające frazy:

• "Jak na..." (np. "jak na kobietę", "jak na osobę w twoim wieku")

• "Wszyscy wiemy, że ludzie z... zawsze..." (np. "z działu księgowości", "ze Śląska")

• "No cóż, czego się spodziewać po..." (np. "po humaniście", "po milenialsie")

• "Nieźle sobie radzisz, mimo że..." (np. "mimo że nie masz wyższego wykształcenia")

• "To normalne w twoim przypadku..." (np. "w twoim pokoleniu", "w twojej sytuacji rodzinnej")

  
  

2. Reaguj od razu i konkretnie

Kiedy zauważysz przejawy biernej agresji w swoim zespole, nie czekaj. Skuteczną metodą jest zadanie prostego pytania: "Co dokładnie masz na myśli?" To zmusza rozmówcę do zastanowienia się nad swoimi słowami, bez bezpośredniego ataku.

Inne skuteczne sposoby reagowania:

• Wykorzystaj "czasową przerwę": "Zatrzymajmy się na chwilę. Ten komentarz zabrzmiał w sposób, który mógł kogoś urazić."

• Podkreśl konkrety: "Zauważyłem, że wspomniałeś o wieku jako przyczynie problemów z nowym oprogramowaniem. Czy możemy skupić się na konkretnych wyzwaniach, a nie na wieku?"

• Przekieruj rozmowę: "Zamiast zastanawiać się, czy osoba nieśmiała poradzi sobie z klientami, porozmawiajmy o tym, jakie wsparcie możemy zaoferować."

• Odwołaj się do doświadczenia: "Takie komentarze mogą być odbierane jako umniejszające czyjeś kompetencje, nawet jeśli nie ma takiej intencji."

  
  

3. Modeluj właściwe zachowania

Najskuteczniejszą metodą zmiany kultury organizacyjnej jest dawanie przykładu. Zwracaj uwagę na swój język. Zamiast: "Świetnie sobie poradził z tym zadaniem, jak na osobę bez doświadczenia", powiedz po prostu: "Świetnie sobie poradził z tym zadaniem".

Praktyczne sposoby modelowania:

• Przeformułuj swoje wypowiedzi: Zanim powiesz coś, co może zawierać element biernej agresji, zastanów się, jak przekazać tę samą informację bez odniesienia do cech osobistych.

• Bądź pierwszym do przyznania się do błędu: "Przepraszam, to co powiedziałem mogło zabrzmieć jak stereotypowe myślenie. Nie to miałem na myśli."

• Doceniaj konkretne osiągnięcia: Zamiast ogólnych komplementów, które mogą zawierać ukryte mikroagresje ("świetnie sobie radzisz, jak na..."), skup się na konkretnych działaniach i rezultatach.

• Twórz procedury: Upewnij się, że procesy rekrutacyjne, awansowe i rozwojowe są wolne od uprzedzeń.

  
  

4. Wprowadź zasadę natychmiastowej informacji zwrotnej

Zachęć pracowników do reagowania na przejawy biernej agresji od razu, konstruktywnie i bez oskarżania. Stwórz kulturę, w której każdy może bezpiecznie powiedzieć, że agresja w pracy mu przeszkadza.

Przykładowe odpowiedzi na subtelne formy agresji:

• "Wiem, że nie miałeś złych intencji, ale kiedy mówisz, że 'świetnie sobie radzę mimo macierzyństwa', sugeruje to, że macierzyństwo to przeszkoda w pracy."

• "Czy mógłbyś wyjaśnić, co miałeś na myśli mówiąc, że 'nie wyglądam na osobę techniczną'? Jestem ciekaw, co dokładnie wywołało takie wrażenie."

• "Doceniam twoją opinię, ale wolałabym, żebyś oceniał moje pomysły bez odnoszenia się do mojego wieku/płci/pochodzenia."

• "Gdy mówisz, że 'mam szczęście, że dostałam to stanowisko jako kobieta', podważasz moje kompetencje i ciężką pracę."

• "To ciekawe, że zakładasz, że nie znam się na finansach, bo skończyłem socjologię. Czy możemy porozmawiać o konkretnych umiejętnościach potrzebnych w tym projekcie?"

  
  

Praktycznym rozwiązaniem jest wprowadzenie systemu sygnalizacji. To prosty mechanizm, który pozwala zwrócić uwagę na niewłaściwe komentarze bez przerywania spotkania. Może to być dyskretny gest lub hasło, które zespół wcześniej ustali jako sygnał "ten komentarz był nie w porządku".

5. Regularnie mierz efekty i adaptuj podejście

Wprowadź regularne badania klimatu organizacyjnego, które pozwolą sprawdzić, czy podejmowane działania przynoszą efekty. Mogą to być anonimowe ankiety, w których pytasz regularnie o doświadczenia związane z komunikacją w zespole, albo rozmowy z odchodzącymi pracownikami, które pozwalają zbierać szczere informacje zwrotne od osób opuszczających firmę na temat kultury komunikacji.

6. Zintegruj walkę z bierną agresją z szerszą strategią firmy

Przejawy małej agresji w pracy to tylko część większego obrazu kultury organizacyjnej. Skuteczne przeciwdziałanie im powinno być elementem szerszej strategii budowania zdrowego środowiska pracy.

• Połącz z wartościami firmy: Pokaż, jak eliminacja subtelnych form agresji wspiera kluczowe wartości organizacji.

• Włącz do ocen pracowniczych: Uwzględnij umiejętność szanującej komunikacji w procesach oceny.

• Stwórz politykę komunikacyjną: Opracuj jasne wytyczne dotyczące akceptowalnej komunikacji.

• Nagradzaj pozytywne zachowania: Doceniaj osoby, które aktywnie budują szanującą kulturę.

  
  

Skutecznym podejściem jest wprowadzenie tematu jakości komunikacji jako stałego elementu strategii firmy, a nie traktowanie go jako oddzielnego projektu HR. Gdy menedżerowie zrozumieją, że ma to bezpośredni wpływ na wyniki biznesowe (poprzez zwiększenie zaangażowania, redukcję rotacji pracowników i poprawę współpracy), łatwiej będzie wprowadzić trwałą zmianę.

Co, jeśli mikroagresje się powtarzają?

Czasem, mimo najlepszych chęci, mikroagresje się powtarzają. Badania MIT Sloan School of Management pokazują, że w takich przypadkach konieczne może być formalne podejście do problemu. W polskich realiach może to oznaczać:

1. Indywidualną rozmowę ze "sprawcą" mikroagresji

2. Zaproponowanie szkolenia lub coachingu

3. W skrajnych przypadkach - formalne upomnienie

   
   

Pamiętaj jednak, że większość osób nie stosuje mikroagresji złośliwie - często nie są świadomi, jak ich słowa są odbierane.

Zamiast pouczać - rozmawiaj

Pamiętaj, że walka z mikroagresjami nie polega na wprowadzaniu surowych zasad i karaniu. Kluczem jest budowanie świadomości i otwartego dialogu. Zamiast mówić pracownikowi: "Musisz przestać robić takie komentarze", zapytaj: "Czy wiesz, jak takie komentarze mogą być odbierane?"

Bierna agresja w komunikacji to nie koniec świata ani powód do paniki moralnej. To szansa, by poprawić atmosferę w zespole i zbudować silniejsze, bardziej empatyczne relacje. Badania pokazują jednoznacznie - subtelne formy agresji nie muszą niszczyć relacji w pracy, jeśli tylko odpowiednio na nie zareagujemy.

---

Wspieramy liderów w rozwoju i transformacji przez autorski program Transformacja Lidera™ oraz mentoring.

Wspieramy firmy w procesie sukcesji i strategicznych zmianach.

Porozmawiajmy o wyzwaniach, przed którymi stoisz – napisz do nas: kontakt@creativebrand.pl